Een verkeersbord markeert een Zone à Faibles Émissions (lage-emissiezone) bij een invalsweg in Frankrijk. Deze zones moesten de luchtkwaliteit verbeteren door oudere vervuilende voertuigen te weren. Maar Frankrijk gaat deze maatregel nu terugdraaien – goed nieuws voor wie bijvoorbeeld met een oudere dieselcamper op vakantie wil!

Ga je binnenkort met de auto of camper naar Frankrijk? Dan is er opvallend nieuws dat je reis makkelijker kan maken. Het Franse parlement heeft namelijk ingestemd met een plan om milieuzones tijdelijk op te schorten. Concreet betekent dit dat vervuilende auto’s (oudere diesel- en benzinewagens) weer de weg op mogen, zelfs in steden waar ze eerder verboden waren. Ongeveer 2,7 miljoen oudere voertuigen krijgen daardoor opnieuw toegang tot stedelijke gebieden die voorheen voor hen taboe waren. Wat is er precies besloten, en waarom? We zetten de details op een rij – van de aanleiding (denk aan de gele hesjes) tot de impact op milieubeleid en jouw vakantieplannen.

Wat houdt het besluit in

Frankrijk staat op het punt een van de belangrijkste klimaatmaatregelen van president Macron terug te draaien. Het gaat om de lage-emissiezones, in het Frans Zones à Faibles Émissions (ZFE’s), die in tientallen steden waren ingevoerd om vervuilende voertuigen te weren. In 25 steden golden al zulke milieuzones – waaronder Parijs, Lyon, Toulouse en Montpellier – en volgens de oorspronkelijke wet zouden dit jaar alle steden met meer dan 150.000 inwoners oude auto’s moeten weren (dat betrof zo’n 40 gemeenten). In die zones mochten oude diesel- en benzineauto’s (globaal van vóór bouwjaar 1997) niet vrij rondrijden, tenzij ze een schone Crit’Air-milieusticker hadden.

Nu heeft het parlement besloten deze zones af te schaffen. Vervuilende auto’s krijgen weer vrij baan in de steden. Met andere woorden, de verplichting voor steden om oude auto’s te weren vervalt. Zelfs voor grote steden als Parijs en Lyon willen de parlementariërs geen uitzondering maken – álle milieuzones moeten verdwijnen, vinden ze. Daarmee lijkt het erop dat er ook geen lokale milieuzones meer kunnen blijven bestaan. Het hele systeem van de Franse milieusticker (Crit’Air-vignet) zou dan binnenkort tot het verleden kunnen behoren. Wanneer dit precies ingaat, is nog niet duidelijk. De beslissing maakt deel uit van een bredere wet (over administratieve vereenvoudiging) die nog definitief goedgekeurd moet worden door beide huizen van het parlement. Het is dus nog niet 100% rond, maar de politieke steun voor afschaffing is groot. De verwachting is dan ook dat de milieuzones binnenkort daadwerkelijk worden opgeschort.

Aanleiding: druk van gele hesjes en zorgen over sociale ongelijkheid

Dat de Franse politiek zo’n ommezwaai maakt, komt niet uit de lucht vallen. Er is al langer verzet tegen milieumaatregelen die de “gewone automobilist” raken. In 2018 braken bijvoorbeeld de protesten van de gele hesjes (gilets jaunes) uit, toen een ecotaks op brandstof werd aangekondigd. Die landelijke opstand – vooral gedragen door mensen uit de regio’s die afhankelijk zijn van hun auto – dwong president Macron toen al om een stap terug te doen. De roep om betaalbare mobiliteit en gelijkheid op de weg is sindsdien een belangrijk thema gebleven.

Ook nu speelde sociale druk een grote rol bij het besluit. In het parlement kwam een opvallende coalitie tot stand van radicaal-rechts én radicaal-links, met zelfs enkele partijgenoten van Macron, om de milieuzones te schrappen. Hun gedeelde argument: de ZFE-zones zouden sociale ongelijkheid in de hand werken. Niet iedereen kan het zich permitteren om een oude auto in te ruilen voor een nieuw, schoon model. Mensen met een smalle beurs raakten door de milieuzones feitelijk buitengesloten van bepaalde stadscentra. Parlementslid Pierre Meurin van het rechts-populistische Rassemblement National noemde de zones “sociale segregatie” en ook communistenleider Fabien Roussel verzette zich, omdat de ZFE’s volgens hem “de allerarmsten straffen”. Dit geluid resoneert duidelijk met de grieven van de gele-hesjesbeweging. Het idee dat klimaatbeleid vooral de kleine man treft, heeft veel politiek gewicht gekregen. Uiteindelijk zagen 98 Kamerleden tegen 51 het als een overwinning voor “de automobilist die zich geen dure nieuwe auto kan veroorloven” – en stemden ze in met het afschaffen van de zones.

Wat betekent dit voor het milieubeleid

Voor het klimaat- en milieubeleid van Frankrijk is deze ontwikkeling een flinke tegenslag. De lage-emissiezones waren een speerpunt in de strijd tegen luchtvervuiling. Volgens de Franse milieuminister Agnès Pannier-Runacher overlijden elk jaar ongeveer 40.000 Fransen vroegtijdig door ongezonde lucht. De ZFE’s waren ingevoerd om dat soort cijfers omlaag te brengen. Als die zones verdwijnen, vreest men dat de luchtkwaliteit opnieuw zal verslechteren en dat er weer duizenden voortijdige doden door smog en fijnstof kunnen vallen.

Frankrijk krijgt daarmee ook een juridisch hoofdpijndossier. Het land is in het verleden meermalen veroordeeld door het Europese Hof van Justitie en door de eigen Raad van State wegens het overschrijden van luchtvervuilingsnormen. Zonder streng milieuzonebeleid zou de uitstoot lokaal kunnen toenemen, met het risico op nieuwe veroordelingen en boetes vanuit Europa. Met andere woorden: de beslissing om vervuilende auto’s vrij spel te geven zet Frankrijk voor een lastig dilemma. Aan de ene kant is er de druk om de lucht schoon en de klimaatdoelen haalbaar te houden; aan de andere kant staat de sociale vrede op het spel. Het debat over luchtkwaliteit versus sociale rechtvaardigheid wordt hiermee opnieuw op scherp gezetl. De regering-Macron probeert tijdens de verdere wetsbehandeling dan ook naar een uitweg te zoeken: men hoopt de ZFE-maatregelen in onderhandelingen misschien toch deels te redden. Hoe dit zich ontwikkelt, zal bepalend zijn voor de geloofwaardigheid van het Franse milieubeleid in de komende jaren.

Reacties van milieuorganisaties en politiek

De besluitvorming heeft verdeelde reacties opgeroepen. Een Franse automobilistenclub juichte de uitslag in het parlement toe als “een historische zege voor Franse autorijders”. Veel mensen (vooral buiten de grote steden) voelen opluchting dat er naar hun zorgen is geluisterd. In de Assemblée Nationale klonk zelfs applaus toen het schrappen van de milieuzones werd goedgekeurd. Voorstanders van afschaffing spreken van een overwinning op “bureaucratische betutteling” en zijn blij dat de stem van de gewone bestuurder doorklinkt.

Tegenover die vreugde staat fel kritiek uit de milieuhoek en bij lokale bestuurders in de steden. Milieuorganisatie Respire noemt het parlementaire besluit “onverantwoordelijk” en waarschuwt dat het ten koste gaat van de volksgezondheid. Ook vanuit de politiek klinken zorgen: de locoburgemeester van Parijs (verantwoordelijk voor mobiliteit) noemde de afschaffing “oneerlijk, omdat juist de armsten sterven door luchtvervuiling”. Waar de ene kant dus vooral oog heeft voor de portemonnee van de automobilist, wijst de andere kant op de prijs die in gezondheid en klimaat betaald kan worden. De discussie is daarmee allesbehalve beslecht.

Gevolgen voor camperaars en vakantiegangers

Wat betekent dit nu in de praktijk voor toeristen en camperaars? Op korte termijn verandert er niets tot weinig – de beslissing moet immers nog definitief worden en vervolgens in beleid omgezet. Ga je komende zomer naar Frankrijk, dan gelden vooralsnog de bestaande regels. Dat betekent dat in 25 steden de milieuzone nog van kracht is en dat je een geldige Crit’Air-sticker nodig hebt op je voertuig. Zomaar zonder sticker of met een oude diesel een milieuzone binnenrijden, kan officieel nog steeds een boete opleveren. Overigens is de handhaving nu (nog) niet high-tech: er staan nog geen flitscamera’s die automatisch op stickers controleren, dus de kans om gepakt te worden is kleiner. Maar neem liever het zekere voor het onzekere: regel zo’n milieusticker (hij kost slechts een paar euro) of laat ’m op je voorruit zitten, totdat de regels officieel zijn aangepast.

Op langere termijn lijkt het erop dat camperaars en automobilisten opgelucht adem kunnen halen. Zodra de milieuzones daadwerkelijk zijn afgeschaft, kun je met je oude camper of auto weer vrij door heel Frankrijk rijden zonder milieuzorgen. Het Crit’Air-vignet zal dan niet langer nodig zijn en is mogelijk geschiedenis. Eén zorg minder tijdens de reisvoorbereiding! Maar ondanks deze versoepeling loont het natuurlijk nog steeds om waar mogelijk duurzaam te reizen. Schoner rijden betekent immers schonere lucht voor iedereen – en daar wint uiteindelijk iedereen bij, van vakantieganger tot local.